close
Strona korzysta z cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do cookies w Twojej przeglądarce.
  • polska wersja jzykowa
  • english language
  • deutsche Sprachversion

Japońskie karate


W dniu 10 października 1868 roku w Yamanakawa-cho, dystrykcie Shuri (stolicy Okinawy) urodził się Gichin Funakoshi. Treningi rozpoczął wieku 11 lat. Jego nauczycielami byłi słynni mistrzowie Azato i Itosu, którzy praktykowali kempo u Matusmury i Gusukumy. Dzięki rekomendacji swoich mistrzów Funakoshi miał możliwość trenowania m.in. z Kenwa Mabuni, Ankichi Arakaki czy Kosaku Matsumura. Miał możliwość podglądania ich metod treningowych i najlepszych technik. Ćwiczenia u Azato odbywały się nocami na rozległym podwórzu jego domu. Funakoshi wymykał się z domu  o zmierzchu i częstokroć wracał tuż przed świtem. Sąsiedzi nic nie wiedząc o jego treningach podejrzewali go o hulanie w nocnych lokalach. Całe noce Funakoshi praktykował kata i tylko jedno kata. Mijały tygodnie, miesiące, ale on nie śmiał prosić Mistrza o demonstrację nowego kata. Azato obserwując jego poczynania siedział w fotelu na ganku domu mrucząc: "jeszcze trochę Funakoshi", "no, prawie dobrze - spróbuj jeszcze raz..." Zwykle dopiero nad rad ranem Mistrz stawał się rozmowniejszy przekazując uczniowi elementy teoretyczne karate.

       

Funakoshi był nauczycielem w wiejskiej szkole, toteż kiedy przeniesiono go do Naha, przyjął to z zadowoleniem. Po pierwsze był to awans zawodowy, po drugie miał bliżej na treningi. Praca w szkole zetknęła go z Shintaru Ogawa - wizytatorem szkół, który po pokazie wykonanym przez Funakoshiego w 1901 roku, w raporcie do Ministerstwa Oświaty podkreślił wychowawczo-zdrowotne zalety tode, szczególnie w aspekcie przygotowania młodzieży do służby wojskowej. W rezultacie tego raportu w 1905 roku wprowadzono je na Okinawie do programu edukacji fizycznej w: Szkole Powszechnej w Shuri, I Szkole Średniej Prefektury Okinawa, Szkole Średniej Handlowej oraz  Kolegium Nauczycielskim. Wcieleniem programu zajął się osobiście Mistrz Anko Itosu we współpracy z Yabu Kentsu oraz Chomo Hanashiro. Właśnie dla potrzeb programu nauczania karate w szkołach na Okinawie Itosu opracował pięć kata Heian (Pinan).

     


W 1906 roku ma miejsce pierwszy pokaz karate. Kilka lat później Funakoshi proponuje kilku znajomym karatekom utworzenie grupy zajmującej się dawaniem pokazów tej sztuki na wyspach Ryu-kyu. Pokazy te miały być powiązane z działalnościa odczytową podkreślającą liczne zalety karate. W latach 1914-1915 do grupy tej wchodzili: G.Funakoshi, K.Mabuni, A.Matobu, Ch.Kyan, S.Gusukuma oraz Ogusuku, Takamura, Ishikawa, Yaniku oraz inni mniej znani karatecy. Efektem tych działań było zwiększonie zainteresowania tą sztuką walki na Okinawie, nazywaną wtedy okinawa-te lub karate-jutsu. Wielu okinawańczyków zainspirowanych pokazami rozpoczyna w tamtym czasie treningi. Z czasem zawiązuje się stowarzyszenie pod nazwą Okinawa Shobu Kai, którego celem jest popularyzacja sztuk walki. Prezydentem nowego stowarzysznia zostaje Funakoshi. 

     


W 1917 roku ma zaszczyt po raz pierwszy zaprezentować okinawską sztukę w Butokuden (centrum japońskich sztuk walki) w Kioto. W dniu 06.03.1921 roku Funakoshi prezentuje karate nastepcy tronu księciu Hirohito, który przebywał na Okinawie. Pokaz odbył się w sali wielkiej pałacu w Shuri. Jednak przełomowym dla okinawańskiego karate był rok 1922, kiedy wiosną na Uniwersytecie Ochanomizu w Tokio, pod auspicjami Ministerstwa Szkolnictwa, zorganizowano Krajową Wystawę Sportową propagującą m.in. japońskie sztuki walki. Karate zademonstrował sam Gichin Funakoshi oraz Shinkin Gima. Pokaz wywarł zainteresowanie m.in. Jigiro Kano - twórcy judo. Zaproponował on Funakoshiemu odbycie kilku pokazów oraz odczytów w Kodokanie. Był to prawdziwy zaszczyt dla tak skromnego człowieka jakim był Funakoshi. Kiedy przygotowywał się do powrotu na Okinawę, zwrócił sie do niego malarz Hoan Kosugi (późniejszy ilustrator książek Funakoshiego, autor tygrysa "Tora no maki" - oficjalnego symbolu shotokan). Był rodowitym Japończykiem. Z karate zetknął się na Okinawie i bardzo go zainteresowało. Niestety w Tokio nie miał możliwości podjęcia treningów. Okazało się także, że przyszedł w imieniu większej grupy osób prosić o kilkanaście lekcji oraz spisanie wskazówek do samodzielnego treningu karate. Funakoshi zdecydował się pozostać uwzględniając, że zawodowe nauczanie karate może mu pomóc w utrzymaniu licznej już czterososobowej rodziny na wyższym niż do tej pory poziomie. Czym prędzej wysłał list do Azato i Itosu z prośbą o wyrażenie zgody na nauczanie. Obaj zgodzili się, lecz jak wspomina w swojej biografii Funakoshi, przestrzegali go, że nauczanie karate nie jest lekkim kawałkiem chleba. Przez wiele lat Funakoshi mieszkał samotnie w skromnej dzielnicy Suidobata pracując jako nocny stróż, ogrodnik czy dozorca w szkolnej bursie. Opłaty za treningi były więcej niż skromne. Jego żona, kiedy poprosił ją o przyjazd, odmówiła tłumacząc się obowiązkiem opieki nad prochami swoich przodków. Funakoshi przeżywał ciężkie chwile. Z czasem sytuacja poprawiła się. Do dojo przychodzili coraz bogatsi ludzie. W 1922 roku wydana zostaje pierwsza książka o karate autorstwa Funakoshiego "Ryu-kyu kempo karate" a kilkanaście miesięcy później druga - "Rentan goshin karate-jitsu" (wzmacnianie siły woli i obrony przez trening karate). 
Z biegiem lat sława Funakoshiego rośnie. Mistrz daje liczne pokazy, uczy, wyjaśnia i wiele podróżuje wypełniając swoją życiową misję. Pomaga mu w tym jego syn Yoshitaka Funakoshi "Giko" (Gigo), który przyjechał do Tokio wspierać ojca. W latach 1923-1926 powstają nowe sekcje w szkołach wyższych prowadzone przez najstarszych uczniów Funakoshiego. Na Uniwersytecie Keio zajęcia prowadził Isao Obata, Waseda - Hironishi Noguchi,  Takushoku - Seicho Takagi, Hosei - Tatsuo Saeki, Wyższej Szkole Medycznej Nihon - Hironori Ohtsuka, Chuo - Shigeru Egami, Kobazawa - Hidetaka Nishiyama,  Nippon - Imura, Teisho - Omura. Wraz z przyjazdem okinawskich nauczycieli Mabuniegi i Miyagiego, utworzono kolejne kluby uniwersteckie na Ritsumeikan i Kansai w rejonie Osaki. Treningi odbywały się według zasady "hitokata sansen", czyli jedno kata ćwicz przez trzy lata. Z czasem pod wpływem licznych sugestii Funakoshi wprowadził kihon, czyli wstępny trening walki polegający na wykonywaniu technik ataku i obrony w przejściach oraz ćwiczenia z makiwarą. W 1928 roku Funakoshi prezentuje karate w pałacu cesarskim w Tokio. Około roku 1929 zmienia pisownię i zamiast "chińska ręka" używa nazwy "pusta ręka". Formułuje także 20 zasad określających filozofię karate (nijukun). Zmienia także nazwy kata z chińskich na japońskie. Zmiany te wywołują sporą krytykę ze strony innych mistrzów karate.  Tydzień w tydzień na łamach "Okinawa Times" pojawiały sie artykuły, żądające odpowiedzi na pytanie  - dlaczego ? Funakoshi konsekwentnie z właściwą sobie lekkością pióra tłumaczył swoje racje, broniąc swojego stanowiska.  Z czasem jednak zmiany przyjmują się i zostają powszechnie zaakceptowane. Wraz z publikacją Karatedo Kyuohan autorstwa Funakoshiego w 1935 roku karatedo stanęło na mocnym gruncie już jako japońska sztuka walki. Okres ten  nazywany jest "złotym wiekiem karate". Prawie każda uczelnia miała wtedy swój klub karate. Trening karate zostaje uzupełniony o forme Jiyu-ippon-kumite.


Budynek Shotokan


W 1936 roku Społeczny Komitet Wspierający Karate zgromadził fundusze odpowiednie do wybudowania dojo. Po zakończeniu budowy nad drzwiami drewnianego budynku umieszczono napis Shotokan. Shoto (sosnowy powiew) był pseudonimem literackim Funakoshiego, którym podpisywał swoje poematy. Pseudonim ten w tamtych czasach był bardziej znany niż nazwisko mistrza. Kan - oznacza budynek. Z czasem karate propagowane przez Funakoshiego oraz jego kontunuatorów zaczęto określać mianem shotokan. Sam Funakoshi zawsze podkreślał, że karate jest jedno i nie ma w nim miejsca na podziały na style i szkoły.  Gichin Funakoshi przekraczając próg nowego dojo otworzył erę nowoczesnego karate. Miał wtedy już blisko 70 lat. W 1939 roku w shotokan-dojo treningi zaczyna prowadzić syn Funakoshiego - Yoshitaka. Zmieniają się metody treningowe, rozpoczynają się próby wprowadzenia do treningu karate kumite jako wolnego sparingu. Gichin Funakoshi częstokroć nie aprobował tych nowości jednak ze względu na swój podeszły wiek wycofuje sie stopniowo z prowadzenia zajęć, zaś w czasie wojny zaprzestaje ich popadając w apatię.
W czasie wojny shotokan zostaje całkowicie zniszczony, na gruźlicę (lub białaczkę) umiera Yoshitaka oraz żona Funakoshiego. Późną jesienią 1947 roku powraca do Tokio z zamiarem odbudowania pozycji karate. W 1948 roku ujawniają się jadnak różnice w rozumieniu karate. Część uczniów chce kontynuowania treningów karate takich jakie prowadził Yoshitaka, inni optują za powrotem do karate jakiego nauczał wcześniej sędziwy już Gichin Funakoshi, jeszcze inni (szczególnie eksperci sztuk walki zamieszkujący Okinawę) uważają, że nie należy uznawać żadnych z wprowadzonych zmian i porócić do takiego karate jakie praktykuje się na Okinawie.
W tym samym roku Funakoshi pisze swoją ostatnią książkę "Karate - droga mojego życia", która staje się swoistym testamentem Mistrza. Do końca swoich dni pozostał aktywnym człowiekiem przychodząc na treningi aby je obserwować. Zmarł 26 kwietnia 1957 roku.

W dniu 01.12.1968 roku w świątyni Engaku-ji (Kamakura, Prefektura Kanagawa) grupa osób wywodzących się z Shotokai ufundowała nieduży obelisk z napisem: Gichin Funakoshi - Karate ni sente nashi (karate nigdy nie atakuje pierwsze). Projekt pomnika jest autorstwa Kenji Ogata zaś kaligrafie Sōgen Asahina i samego Gichina Funakoshi. Autorem inskrypcji upamiętniającej życie i działalność Mistrza był Nobuhide Ohama. Niektórzy karatecy odwiedzający Japonię traktują to miejsce jak uświęcone, klękają a nawet modlą się wierząc, że oto są przy grobie Mistrza tymczasem jest to tylko i wyłącznie tablica pamiątkowa (Funakoshi memorial). Także na Okinawie znajdziemy tablicę upamiętniającą Gichina Funakoshi. Znajduje się ona cmentarzu Gokoku w Naha i została ufundowana z okazji 50-lecie jego śmierci w dniu 20.04.2007 roku przez Okinawa Funakoshi Gichin Appreciation Society. Miejsce to znane jest jako Funakoshi monument. Na tablicach oprócz upamiętnia dorobku i osoby Mistrza znajdują się także nazwy organizacji i nazwiska osób, które przekazały darowizny na budowę tego pomnika. Jednak mało kto wie, że prawdziwy grób Mistrza jest całkiem niepozorny (niemal zapomniany) i znajduje się ok. 40 km od Engaku-ji na malutkim cmentarzu w Prefekturze Kanagawa przy stacji kolejowej Kakio  (zdjęcia poniżej). Tam docierają naprawdę nieliczni.


Funakoshi memorial w światyni Engaku-ji w Kamakurze


Funakoshi Monument - Park Onoyama (Naha - Okinawa), przy wejściu do Gokoku Shirne


Grób Gichin Funakoshi - cmentarz przy świątyni Zenshoji obok stacji kolejowej Kakio
(Prefektura Kanagawa)

Wraz z odejściem Mistrza odeszła także pewna epoka, rozpoczął się okres rywalizacji i ścierania odmiennych interesów organizacji karate. Jednymi z najwiekszych uczniów Gichina Funakoshi oraz Yoshitaki Funakoshi byli sensei Taiji Kase /10 Dan/ oraz sensei Hidetaka Nishiyama /10 Dan/. U obu tych instruktorów praktykował sensei Hiroshi Shirai /9 Dan/. Najpierw ćwiczył pod okiem Nishiyamy aż do momentu kiedy ten wyjechał do Stanów Zjednoczonych, później został uczniem sensei Kase. Od 1965 roku sensei Hiroshi Shirai naucza karate we Włoszech gdzie wykształcił wielu znakomitych karateków.

Genealogia shuri-te shotokan
Publikowane za zgodą właściciela
Coryright: Kokoro International